2016 – 15/6 Cultuurhuis: ‘Grote huiskamer voor de mensen, niet voor de glorie’

Architectuurcentrum Babel was het geëigende kanaal om het ontwerp van het Cultuurcluster aan het grote publiek te presenteren. De Oostzijderkerk was op 15 juni juist groot genoeg om de belangstellenden te bergen. Geen geïnstitutionaliseerd gebouw als het Zaantheater of het stadhuis, maar een eeuwenoud godshuis, waar gedachten de vrije loop krijgen.

“U kunt vanavond fantaseren over wat er gaat gebeuren en wat aantrekkelijk zou zijn om te laten gebeuren,“ trapte Babel-voorzitter Robert Leferink af. Hij doelde op jet presentatie  van MVRDV, de   architectuur, het gebruik en relevantie voor de samenleving.
“Het gaat vanavond niet om voor of tegen het cultuurcluster.Het gaat om het ontwerp.”

Dat viel goed. De open plek naast het hoger gelegen station en stadhuis krijgt een invulling die minstens zo gedurfd is als het Inntel-hotel en het stadhuis. De afbeeldingen toonden iets wat niet van hier is , maar van een andere wereld. Een nieuwe dimensie. Cool, anders, niet eerder vertoond, maar waarom ook niet. Zou weleens heel leuk kunnen worden.  In de kerk hing het gevoel als bij een niet uitgepakt cadeautje.
Bij die opwinding pasten de verrassende en speelse intermezzo’s van de Fluxus-koren als VAMPS, Musical Madness en Sweet for Sixty, met een onvervalste Cocktail Trio-medley.

Publiek domein

Directeur Harry Swinkels van muziekschool Fluxus ziet het al voor zich. Een plek voor activiteiten van de gebruikers en voor ontmoeting,  van  ’s ochtends  acht tot ’s avonds tien uur of nog later. Voor exposities, concerten, koffie, lezen, werken en vergaderen. “Een publiek domein waar iedereen gebruik van kan maken. Een plek die uitnodigt om ideeën tot leven te brengen. In een stimulerende omgeving kan iedereen doen wat hij wil doen. Er komen dingen die we nu nog niet weten.”

MVDRV ontwierp met honderdtwintig man personeel allerlei opvallende gebouwen in onder andere Rotterdam, Amsterdam en Kopenhagen. Architect Jacob van Rijs: “Er bestaan niet zoveel van dit soort gebouwen met zes instellingen onder één dak. Het is niet ook tekenen, maar het begint met elkaar leren kennen en met iedereen praten.” Men komt telkens een stukje verder in het plan, maar leuke kauwklussen als bijvoorbeeld de kleurstelling komen nog.
Van Rijs: “We hebben met bewondering gekeken naar  het Zaanse-huisjesspel  van bouwmeester Sjoerd Soeters en andere architecten. Wij kwamen op een binnenste buiten gekeerd Zaans huis dat moet voelen als een grote huiskamer. De binnenkant van een huis dat er niet is. Als deze kerk, een kapel met zijbeuken. Een ‘cultuurkerk’, zijn tweede suggestie voor het besmette ‘cultuurcluster’ als het eerdere ‘cultuurhuis’ niet past.
Architect Hans Valk had een onbedoelde suggestie . Geïnspireerd door feng  shui, schaarde hij zich volmondig achter het ontwerp. “Dit  is geen gebouw, het  is zo open. Het doet denken aan de kwal die ik op het strand zag.” Cultuurkwal? Nee toch?

Uiteindelijk staat er een zeventien meter hoog vierkant, maar dan moet je met een drone kijken. Het heeft meerdere ingangen: Van de begane grond van de Provincialeweg en het stadhuisplein . Het is ingebed in  de OV-knooppunten, met  een fietspad (de Buiging) over het spoor, de oer-Nederlandse kus en rijdstrook  en toegang voor vrachtwagens die spullen (geluid en horeca) kwijt moeten. Het lijkt eerder een mierennest dan een bouwwerk. De buitenkant krijgt een doorzichtig  ‘behang’.

Binnenin zijn de verschillende gebruikers als in een Hongaarse kubus door het gebouw gevlochten.  Apart, met een eigen sfeer – en kleur – voor het eigen publiek – maar ook samen. Om Harry Swinkels te parafraseren: een goed idee moet je niet meteen in een hokje stoppen.

Kleuren en licht bepalen de sfeer in het gebouw waar enerzijds van alles te doen is, maar niet overal mensen zijn. Een plek van en voor ons, waar het goed toeven is. Van Rijs: “Een gebouw voor de mensen, niet voor de glorie van de architect of de opdrachtgever.”

Daklijsten

Een aantal aanwezigen maakt van deze uitnodiging gebruik door eerder gedane suggesties voor het ontwerp te noemen, als de tekening voor de daklijsten van Remmert Olie. Projectarchitect Klaas Hofman: “Leuk dat u meedenkt. We zijn al een tijd bezig. We kunnen het meenemen in de laatste fase van het ontwerp van het gebouw.”

Zachte knuffelmuur

Men komt telkens een stukje verder in het plan, maar leuke kauwklussen als bijvoorbeeld de kleurstelling komen nog. Interessante fase van de accenten. In de foyer van het  filmhuis wil men met rood pluche de filmsfeer terug brengen. De nostalgie van bioscopen als Centraal, Apollo, Corso, Centrum en –inmiddels – ‘t Saentje. Hofman sprak van een Zachte knuffelmuur.

Een ander wil woningen op het dak. De keuze voor het dak is al gemaakt, het krijgt een pakket zonnecollectoren, dat,  met andere maatregelen, het cultuurhuis energieneutraal maakt.  Dick Emmer is niet voor niks wethouder duurzaamheid en cultuurkerk. De voorgestelde  zonnecollectoren op de gevel brengen minder op. Men maakt gebruik van nabijgelegen warmte- koude-opslag in de bodem.

Gevraagd werd naar de toegankelijkheid voor ouderen. Een muziekschool leerling hoorde tot haar vreugde van de openbare lift waar ze straks met haar contrabas in kan.

Diverse mensen vroegen naar de akoestiek. De Provincialeweg heeft veel verkeer. Vrachtwagens met bier rijden naar binnen.  De popzaal  staat los in het gebouw om trillingen te voorkomen. Met verschillende ruimtes en vele gebruikers moet er geen geroezemoes ontstaan.

Verschillende mensen vroegen wat er met de vrijkomende gebouwen gaat gebeuren. Die vragen werden doorgeschoven naar de borrel. Er is nog even. Het cultuurgebouw is pas in 2019 klaar. Deze avond klonk het eerste (goedkeurend) applaus.
Zaterdag 9 juli is poppodium De Flux al op de bouwlocatie.

Hans Bosma