2016 – MAAK.Zaanstad: ‘Plan voor de stad 2040’

Een Plan voor Zaanstad 2040!

In 1974 vond de grootste bestuurlijke samenvoeging plaats van die tijd. Zes  redelijk autonome dorpen en een kleine stad werden bijeengevoegd tot Zaanstad. De 2^e  Nota Ruimtelijke Ordening voorspelde een bevolkingsgroei tot 250.000 inwoners! De nota sprak niet over waardevol landschap en groen maar schetste een beeld van uitbreidende infrastructuur, havens, industrieterreinen en woongebieden en dat alles vergroeit met Amsterdam. De nota schetste een beeld van een stad in ontwikkeling. Circa 20 jaar later ontstond, mede reagerend op de behoefte aan eigen identiteit, het credo: “De stad stadser en de dorpen behouden hun karakter”. Het Zaanoeverproject benadrukte het specifieke karakter van de streek en het samenbindende aspect van de Zaan.

Anno 2015 is het inwonertal circa 152.000.  Grote aantallen woningen zijn tot stand gekomen in vele grote bouwlocaties waarbij steeds meer aandacht kwam voor kwaliteit dan voor aantallen. Verbetering aan stedelijke kwaliteit ontstond vooral in het centrum van het ‘stadsdeel’ Zaandam. Maar nog steeds lijkt Zaanstad op zoek naar de status van een echte stad. Een stad die meegaat in en meeprofiteert van de groei van metropool Amsterdam. Meer en meer wordt duidelijk dat Zaanstad geen stad zal worden als vele andere die historisch gegroeid zijn vanuit één centrum. Zaanstad, in zijn huidige vorm lineair van Zuid naar Noord, ingeklemd door groengebieden en door water en infrastructuur, zal in die zin nooit zo’n stad worden.

Is een bijzonder gevormde stad/streek  als noordelijke uitloper van  de Amsterdamse regio een optie op basis van landschappelijke, historische potenties? Is Zaanstad als ‘stadsregio vormgegeven op basis van de landschappelijke en historische potenties’ niet de stad waarnaar gezocht wordt? Een noordelijke uitloper van de metropoolregio Amsterdam waar ‘stad’ en ‘platteland’ elkaar ontmoeten en in elkaar overgaan.

Zaanstad zal een belangrijke bijdrage moeten leveren aan de 350.000  woningen die in de metropoolregio gebouwd moeten worden als gevolg van economische en demografische ontwikkelingen. Er is duidelijk behoefte aan een nieuw “Plan voor de Stad”.  Maak.Zaanstad is daartoe als proces vormgegeven om, in gesprek met alle belanghebbenden, de agenda voor de komende 25 jaar op te stellen. Een proces waarbij vastgesteld gaat worden welke focus de lokale overheid, bestuurlijk en qua investeringen, moet leggen bij de blik op de toekomst.

Dinsdag 2 februari 2016 werd in een raadsconferentie uitgebreid gereflecteerd op een onder anderen door Cees Tip (directeur stad / gemeente Zaanstad) en John Breen (Urhahn Urban Design) geschetst beeld van Zaanstad nu en in de toekomst. Een globale toekomstvisie waarin de stad wordt ingedeeld in zones met verschillende mate van stedelijkheid. Zones die ontstaan door clustering van bestaande gebiedjes, inspelend op het bestaande karakter en gebruik makend van de potentie van de verschillende plekken. Daarbij wordt ontwikkeling van de benodigde publieke voorzieningen op natuurlijke wijze gedacht vanuit de kwaliteit van de bestaande kernen en aanwezige openbaar vervoer knooppunten.

Een 4-tal clusters passeerden de revue. Verbetering van de woonkwaliteit, met meer verscheidenheid was een belangrijk thema. Aandacht voor de openbare ruimte met grotere toegankelijkheid van en zicht op de Zaan kwam ook vaak aan de orde. Heel nadrukkelijk kwam de behoeft aan ruimtelijke,  economische en sociale verbindingen aan de orde in de  bespreking van de 4 gebieden. Met name verbetering van verbindingen lijkt een belangrijke bijdrage te kunnen leveren aan het ontstaan van een echte “Stad aan de Zaan”.

Het meest kansrijke scenario voor de aankomende 25-30 jaar ligt in het middengebied rondom de ontmoeting van de A8 met de Zaan, de spoorlijnen naar Alkmaar en Hoorn en de Provinciale weg. Daar waar de stadsdelen Zaandam, Koog aan de Zaan en Zaandijk elkaar ontmoeten. In deze midden zone spelen alle bovengenoemde thema’s een belangrijke rol en liggen vele gebieden met ontwikkelpotenties.

Op maandag 29 februari  leverde Babel een bijdrage aan het debat over de toekomst van Zaanstad door met deskundigen en publiek te onderzoeken welke strategie, scenario of aanpak nodig is om dit belangrijke deel van Zaanstad te verdichten en van aantrekkelijke woonmilieus te voorzien die ruimte bieden voor toekomstige ontwikkelingen in economie en demografie.

Ouderen, starters en woningzoekenden vanuit andere culturen, zowel vanuit Zaanstad zelf als instroom van mensen uit de Amsterdamse regio. Allen vragen om gebiedseigen kwaliteiten  en persoonlijke voorkeuren voor voorzieningen. Belangrijke vraag daarbij is: Benutten we in hoge mate het bestaande woningbezit in die gebieden, of moet er sloop-nieuwbouw plaatsvinden en welke rol kunnen de industriële panden bieden bij eventueel vertrek of verplaatsing van bedrijven.

John Breen gaf een inleiding over de ideeën die tot nog toe binnen het kader van MAAK.Zaanstad zijn ontwikkeld. Het gaat daarbij onder andere over wat Zaanstad nu is en waar de ontwikkeling heen zou kunnen gaan. Zijn stelling is dat de stad zich moet vernieuwen en verrijken om zo aantrekkelijk te worden voor nieuwe bewoners en ondernemers. En daarmee eigenlijk stad worden, want stedelijkheid is nu nog maar sporadisch aanwezig.

Ton Schaap ging in op de mogelijkheden om de Zaan een belangrijk openbaar gebied te maken waar verdichting en verstedelijking voor verschillende doelgroepen aantrekkelijke woonmilieus kan opleveren.

Mirjam Huffstadt liet zien hoe 60’er jaren buurten in Den Haag zuidwest, die je kunt vergelijken met bijvoorbeeld Kogerveld, succesvol worden vernieuwd. Discussies over slopen of renoveren, over verdichting en wel of niet hoogbouw, over betaalbaarheid en kwaliteit, over kansen voor oude en nieuwe bewoners, hebben hier geleid tot de realisatie van gevarieerde plannen. De effecten zijn zichtbaar. Mirjam Huffstadt is directeur van de Wijkontwikkelingsmaatschappij Den Haag Zuidwest en heeft ruime ervaring met revitalisering van naoorlogse wijken en transformatie van oudere industriegebieden.

Bert Pots leidde de avond in goede banen.