“Babel Zaans architectuurplatform en Vereniging Zaans Erfgoed organiseerden op 6 en 13 november in De Vermaning in Zaandam een publiek programma over de cultuurhistorische waardering van de stedelijke ontwikkeling van Zaanstad. De vooroorlogse woningbouw stond centraal, maar ook de naoorlogse woningbouw kreeg de aandacht.
De cultuurhistorische kwaliteit van de stedelijke ontwikkeling van Zaanstad staat volop in de belangstelling. Babel en Zaans Erfgoed haken aan bij de actuele discussie over de aanpak van voor- en naoorlogse woningbouwcomplexen in Zaanstad die kampen met, onder andere, bouwtechnische problemen. Het dilemma om een karakteristiek woningbouwcomplex te behouden of te slopen wordt door veel factoren beïnvloed. De gemeente Zaanstad heeft een lijst met afwegingscriteria opgesteld voor renovatie of sloop-nieuwbouw. En voor de zomer heeft het College van B en W de nota ‘Cultuurhistorische inventarisatie en waardering sociale woningbouwwijken 1900-1945’ uitgebracht.”
Verslag
Deze avond beoogt vooral informatie te geven over de inventarisaties die de gemeente heeft uitgevoerd; de tweede avond, volgende week, is vooral bedoeld om meningen los te maken.
Als eerste spreker is Cynthia van den Berg aan het woord. Cynthia is de opsteller van de cultuurhistorische inventarisatie, in samenwerking met enkele collega’s. Allereerst legt Cynthia uit dat het onderzoeken en in beeld brengen van cultuurhistorische waarden een verplichting gaat worden die in de Omgevingswet verankerd gaat worden. Cultuurhistorie wordt dus een onderdeel van omgevingsplannen/bestemmingsplannen en een onderdeel van de Erfgoedvisie. Ook zal de inventarisatie een rol gaan spelen in de Welstandsnota. Vervolgens legt Cynthia, in haar presentatie, uit hoe de cultuurhistorische waardering van het woningbezit tot stand is gekomen. Ook de nota “Historische dijken, linten en paden” komt aan de orde, als voorloper van de waardering van de woningbouw.
Cynthia laat duidelijk blijken dat weliswaar de eerste stap gezet is, maar dat de vervolgstap, het beleid, het afwegingskader nog ontwikkeld moet worden. Ze verwacht dat deze debatavonden daaraan gaan bijdragen.
Enkele vragen uit de zaal:
– Komt de nota niet te laat? Dat zal voor enkele complexen het geval zijn. Tegelijkertijd is het voor andere complexen juist op tijd.
– Wat te doen als er in ogen van een burger iets gemist wordt of er fouten in vermoed worden? Vooral een mail sturen naar Cynthia is het resolute antwoord, maar daar wordt wel de verplichting aan verbonden dat een bewering onderbouwd moete worden en er dus ook bronnen bij vermeld moeten worden!
– Heeft het rapport nu al uitwerking op lopende processen? Cynthia stelt dat op deze waardering een afwegingskader moet volgen. Zodra dat klaar is en de route heeft doorlopen naar besluitvorming, dan is er sprake van vigerend beleid.
– Haakt de Zaanse waardering aan bij landelijke methoden? Ja, er is gezocht naar een breed gedeelde methode en die is in alle objectiviteit toegepast.
Vervolgens krijgt Paul Meurs de ruimte om zijn presentatie te houden. Net als door Cynthia wordt die gekenmerkt door grote betrokkenheid bij het erfgoed van onze stad. Hij verwees naar zijn jeugdjaren waarin hij regelmatig vanuit het land naar Zaanstad reisde om de rijkdom aan molens van dichtbij te bekijken.
Paul legt meteen een stevige stelling aan de zaal voor: zijn de corporaties wel de aangewezen partij om ook monumentenbeheerder te zijn? Corporaties zijn de afgelopen jaren in toenemende mate gedwongen zich slechts tot hun kerntaken te beperken en moeten dat met al minder geld ten uitvoer brengen. En dat tegen de achtergrond van een monumentenstelsel dat vooral op particulieren is gericht.
Dit staat op zeer gespannen voet met de enorme cultuurhistorie die in ons sociaal bezit verankerd ligt. Ooit werden door corporaties s ‘lands beste architecten opdracht geven om een start te maken met het fatsoenlijk huisvesten van ook de arbeidersklasse. Toen is de basis gelegd voor het erfgoed ten dienste van het sociale weefsel. En is heden ten dage de bouwsteen voor de toekomst.
Paul onderscheidt in Zaanstad 5 kernpunten waarbij erfgoed de bouwsteen is voor de toekomst (zie presentatie). Hij baseert daar onder andere de stelling op dat, door de ‘jaarringen’ die evenwijdig aan de Zaan lopen, er in Zaanstad heel verschillende woonmilieus vlak bij elkaar gelegen zijn. En hij beweert dat de potentie van Zaanstad zal groeien naarmate ook Amsterdam doorgroeit.
Tot slot laat Paul enkele voorbeelden zien, elders in Nederland, waarbij, soms verwaarloosd, erfgoed een nieuw leven is gaan leiden en daarbij drager is geworden van nieuw sociaal leven.
Daarbij stelt hij dat die plannen niet zonder slag of stoot tot stand zijn gekomen. Daar waar dat gelukt is, is dat het gevolg van, uiteindelijk, de bereidheid om compromissen te sluiten. Als partijen zich onbuigbaar opstellen en niet open staan voor andere perspectieven, dan krijg je geen plan. En het gevolg van de strategische keus om alle partijen die waarden inbrengen of vertegenwoordigen, aan tafel te brengen en daartussen overleg te creëren. Om vervolgens niet op scores sturen maar op verantwoordelijkheden.
Paul zijn verhaal roept een enkele vraag op, maar brengt vooral inspiratie mee hoe we het woon-erfgoed van onze stad verder kunnen brengen, zowel in behouden als vernieuwde vorm.
Slot.
Joke brengt haar waardering over aan beide sprekers en aan het publiek. Ze roept de zaal op om ook volgende week (tweede bijeenkomst op 13 november) te komen om daarmee bij te dragen aan de opbouw van het afwegingskader dat aansluitend gemaakt moet gaan worden. Het ‘huiswerk’ dat de zaal wordt meegegeven is: probeer je eens in te leven in de positie van een ander aan die tafel!
Verslag : 1e debatavond ‘Behoud of Sloop’ i.s.m. Zaans Erfgoed
Datum : 6 november 2019
Plaats : Vermaning Zaandam
Bezoekers : +/- 70 personen
Sprekers : Cynthia van den Berg – gemeente Zaanstad
Paul Meurs – SteenhuisMeurs Rotterdam
Moderator : Joke Bosch
